1 - Prehistorie: sporen van ijstijden en resten van bewoning

De Noordoostpolder bestaat in 2012 officieel zeventig jaar, maar de historie van het gebied gaat veel verder terug. Fascinerend om te weten is dat er na de voorlaatste ijstijd in de prehistorie al mensen naar dit gebied trokken.

2 - Flevo en Almere: moeras en meren (0-1200 na Chr.)

De Noordoostpolder is een IJsselmeerpolder, aangelegd dus in het IJsselmeer, dat in 1932 is ontstaan door afsluiting van de Zuiderzee.

3 - De Zuiderzee: verkeersader, slagveld en visbun

Door stormvloeden kreeg het Almere in de twaalfde eeuw een verbinding met de Noordzee. Veendrempels tussen Noord-Holland en Friesland spoelden weg.

4 - De burchten van Kuinre: middeleeuwse machtsbasis.

De heren van Kuinre komen waarschijnlijk voort uit een bisschoppelijk ministerialengeslacht (zij kregen de lagere rechtspraak van de bisschop in een ontginningsgebied).

5 - Schokland, eiland in de Zuiderzee

n het landschap van de Noordoostpolder ligt een opvallende bult: Schokland. Ontstaan uit het veen, werd Schokland in de late middeleeuwen een eiland. De bevolking woonde op woonterpen.

6 - Oud-Kraggenburg: havenhoofd aan het Zwarte Water

Oud-Kraggenburg wordt wel het mooiste plekje van de Noordoostpolder genoemd. Het was er al toen de Noordoostpolder nog Zuiderzee was.

7 - Cornelis Lely: de plannen

Al in de zeventiende eeuw werden er plannen gemaakt om, in navolging van de Beemster, de Schermer, de Purmer en andere meren, ook de grote Zuiderzee droog te malen en in te polderen. Tot de negentiende eeuw waren die echter in technisch opzicht niet realiseerbaar.

27 - Directie van de Wieringermeer, afdeling Noordoostpolderwerken

Op 7 mei 1930 werd de Directie van de Wieringermeer in het leven geroepen met als doel de polders te ontwikkelen die in het kader van het Zuiderzeeproject waren drooggemaakt. De Directie was een projectorganisatie die ressorteerde onder het ministerie van Verkeer en Waterstaat.

8 - Droogleggen en droog houden: dijken en gemalen

Het definitieve besluit om de Noordoostpolder aan te leggen werd midden in de jaren dertig genomen. Het besluit was enige jaren uitgesteld omdat er toen een zware wereldwijde economische crisis heerste en het Rijk moest bezuinigen.

10 - Oorlogsjaren: Het Nederlands Onderduikers Paradijs

De eerste jaren in de Tweede Wereldoorlog was het in de Noordoostpolder relatief rustig. De Duitse bezetters lieten de dunbevolkte polder met rust. Ook hadden ze respect voor, en belang bij, dit Nederlandse landbouweconomisch wonder.

13 - Landschap: bossen, wegen, bermen

Het landschap van de polder is rechtlijnig en lijkt voorspelbaar. Die voorspelbaarheid neemt steeds meer af. In een korte tijd maakte het landschap grote veranderingen door en ook nu vinden nog ingrijpende veranderingen plaats die variatie toevoegen aan de op de tekentafels getrokken rechte lijnen.

17 - Arbeiderskampen: de eerste huisvesting

Arbeiderskampen zijn onlosmakelijk verbonden met de droogmaking en ontginning van de Noordoostpolder. Toen de polder in 1942 droogviel, was het de taak van de Directie de nieuwe gronden te (laten) ontginnen en geschikt te maken voor landbouw.

9 - Ontginnen: woeste gronden in cultuur gebracht

Nadat de poldergronden waren drooggevallen moesten deze worden ontgonnen en geschikt gemaakt voor hun uiteindelijke bestemming. In de Noordoostpolder werd elke vierkante meter bestemd voor de landbouw.

11 - Verkaveling: het landschap van Mondriaan

Op luchtfoto's en satellietopnames van Nederland zijn de IJsselmeerpolders onmiddellijk te herkennen: regelmatige, rechthoekige vlakken met relatief weinig bebouwing.

12 - Dorpen inclusief Emmeloord: Het model van Christaller

De periode 1914 – 1942 bood volop tijd en gelegenheid om na te denken over de vorm en de inhoud van het nieuwe land. Unieke kansen vroegen om unieke oplossingen.

14 - Stedenbouwkundige aspecten van de dorpen

De meeste woonkernen in de Noordoostpolder zijn in de jaren veertig en vijftig ontworpen door vertegenwoordigers van de Delftse School (zie ook venster 15).

19 - De opbouw van de samenleving: onderzoek, verzuiling en maatschappelijke hiërarchie

De Directie van de Wieringermeer (Noordoostpolderwerken) wilde van de Noordoostpolder een rationeel ingericht landbouwgebied maken met hypermoderne boeren.

18 - De selectie van de toekomstige bewoners: het Uitgifteplan en het model Ter Veen

In de Haarlemmermeer was de kolonisatieperiode overgelaten aan het vrije spel van de maatschappelijke krachten. Het promotieonderzoek van H.N. ter Veen (zie ook venster 12) had een duidelijke boodschap: De staat moest in de nieuwe Noordoostpolder de regie houden. Dit advies werd door de overheid overgenomen.

20 - Culturele verscheidenheid en identiteit: de polder als smeltkroes

In de Noordoostpolder zijn mensen uit alle windstreken komen wonen. Zij brachten hun cultuur, geloof en dialect mee. Pogingen van de autoriteiten om door culturele activiteiten een eenheid te smeden, leken aanvankelijk succes te hebben.

21 - De relatie met Urk en Overijssel: animositeit en afhankelijkheid

De Noordoostpolder grenst aan Friesland en Overijssel. De grens met Overijssel is bijna vier keer zo lang als die met Friesland. Bovendien ligt Zwolle, de hoofdstad van Overijssel, relatief dicht bij de Noordoostpolder.

28 - Landdrost en burgemeester, openbaar lichaam en democratie: van autoriteit naar zeggenschap

Naarmate de drooglegging van de Noordoostpolder vorderde, moest het nieuwe land niet alleen ontwaterd, in cultuur gebracht, geëxploiteerd en gekoloniseerd worden, maar moesten ook lokale bestuurlijke taken worden uitgevoerd.

20 - Culturele verscheidenheid en identiteit: de polder als smeltkroes

In de Noordoostpolder zijn mensen uit alle windstreken komen wonen. Zij brachten hun cultuur, geloof en dialect mee.

24 - Kunst en cultuur: kunstwerken, monumenten, amateurkunst, musea, theater, schuurfeesten.

Na de Tweede Wereldoorlog was het in heel Nederland soberheid troef. Hard werken was het uitgangspunt in deze hersteljaren.

22 - Landbouw en voedselvoorziening: mechanisatie en agricultuur

De inpoldering van de Noordoostpolder leidde tot nieuw land dat hoofdzakelijk bedoeld was als land- en tuinbouwgebied.

23 - Buiten de landbouw: ruimte voor onderzoeksinstituten

Zoals in diverse vensters is beschreven, wilde de Directie van de Noordoostpolder een hypermodern landbouwgebied maken

30 - Gemeente: een halve eeuw zelfstandig, 1962 – 2012

De Noordoostpolder heeft zich in zeventig jaar ontwikkeld van een overwegend agrarisch gebied tot een gemeente met veel voorzieningen en een diverse werkgelegenheid. De Noordoostpolder is ontworpen voor de fietser, terwijl nu vrijwel iedereen de auto gebruikt.

26 - Bijzondere gebeurtenissen en evenementen

De Noordoostpolder kent vele bijzondere gebeurtenissen en evenementen die de samenleving een sociaal profiel geven.