Egbert de Vos (Canon de Noordoostpolder)

Een noodlanding na brandstoftekort. Daardoor belandde een Duits jachtvliegtuig in de klei bij Urk, tijdens de oorlog. Ruim tachtig jaar na dato kreeg de crashplek van deze Messerschmidt een markeringspaal, als laatste van de vliegtuigen die in de Noordoostpolder en Urk zijn neergestort.

Zo’n 27 vliegtuigen vonden in de oorlogsjaren hun Waterloo in het gebied dat was ingepolderd, maar nog niet overal droog stond. Vooral geallieerde vliegtuigen, maar ook een paar Duitse jachtvliegers. Lancasters, Boeings en een Whitley bijvoorbeeld, onderweg naar Duitsland of bezig aan de terugreis naar Engeland. Ze kozen een route boven de Zuiderzee, omdat daarin geen afweergeschut stond.

Einde van het palenproject

Vijftien wrakken waren tussen 2011 en 2013 al gemarkeerd met een vliegtuigpaal, de resterende twaalf zijn dat nu ook. De laatste op Urk markeert het einde van het palenproject, dat jaren in beslag nam. Het werd ook tijd, zegt Egbert de Vos, die zich bij de stichting Canon De Noordoostpolder ontfermde over de vliegtuigwrakken van de polder. ,,Er moest een keer een eind aan komen.”

De in 2023 overleden Teunis Schuurman verzamelde tijdens zijn leven allerlei informatie over de vliegtuigwrakken van de NOP. De Vos maakte daar toegankelijke verhalen van, leesbaar voor een groot publiek. De verhalen zijn ‘voor 80 tot 90 procent’ gebaseerd op het werk van de man uit Vollenhove, die alle crashes in kaart had gebracht in een straal van 50 mijl rond zijn woonplaats.

Niet makkelijk leesbaar

Een waardevolle verzameling gegevens, zegt De Vos. ,,Maar niet makkelijk leesbaar. Hij beschreef alles wat hij had gevonden, spoorde familieleden op en had met een enkeling ook contact. Ik wilde daar lijn in aanbrengen. Waar is het vliegtuig opgestegen? Wat was het doel? Hoe liep het af?”

Vliegtuigen, routes, noodlandingen en crashes komen aan bod, in woord en beeld. Net als het lot van de bemanningsleden. De meeste inzittenden kwamen om het leven, een handvol dook onder, keerde terug naar Engeland of belandde als krijgsgevangene in de cel. ,,De krijgsgevangenen hebben de oorlog allemaal overleefd.”

Bij elke markeringspaal hangt een bordje met een samenvatting van het vliegtuig dat daar crashte. Een QR-code leidt naar het uitgebreide verhaal op de website van de stichting. Het verhaal van paal 12, waar de Duitse Messcherschmidt een noodlanding maakte op 18 oktober 1943, bevat ook informatie over het lot van de piloot. Die overleefde de crash en ging nadien weer de lucht in voor de Duitsers. Na de oorlog vluchtte hij naar Zuid-Amerika, waar hij onder meer instructeur was bij de luchtmacht van Columbia.

Er zijn zo veel meer interessan­te verhalen
(Egbert de Vos, Canon De Noordoostpolder)

,,Er zijn zo veel meer interessante verhalen”, vindt De Vos, die het ene na het andere opdist. Zelf werd hij vooral gegrepen door de geallieerde Lancaster JA702, die uit de lucht werd geschoten op 30 januari 1944, onderweg van Kirkham naar Krakau. Vijf van de zeven bemanningsleden kwamen om het leven. Door dit wrak raakte De Vos betrokken bij het palenproject, als bemiddelaar bij een twist over de markeringspaal.

crewfoto lancaster

De crew van de Lancaster JA702 die 30 januari 1944 crashte in de Noordoostpolder.
Vlnr: Ted Shorter, Alan Race, Jock Sloan, Jack Rule, Jack Manley, Charlie Reeves en Patrick Coyne. 
© Pat Antonik-Coyne/Canon De Noordoostpolder.

De paal stond aan de Oosterringweg, maar volgens Schuurman was het vliegtuig neergestort aan de Zuidermiddenweg bij Tollebeek. De stichting Ongeland ging toen over de markeringspalen en hield vast aan de oorspronkelijke locatie. Nadat uit nader onderzoek bleek dat Schuurman gelijk had, trok Ongeland zich terug en nam Canon De Noordoostpolder het palenproject over. De Vos werd de verhalenschrijver.

Paal 15 staat inmiddels op de goede plek. ,,Dat weet ik zeker”, zegt De Vos. Van alle in de polder gecrashte vliegtuigen is van dit wrak het meest gedocumenteerd. De informatie beslaat een volle map, even dik als die over de andere 26 vliegtuigwrakken bij elkaar. Daar verhalen van maken, was volgens De Vos ‘leuk om te doen’. ,,Het was mooi om te lezen en in kaart te brengen.” Het werd ook tijd, vindt hij. ,,Deze geschiedenis is nog niet zo bekend. Wat zich hier tijdens de oorlog afspeelde, is onderdeel van ons cultureel erfgoed.”

De Lancaster JA702 GT-Z ‘Zebra’ die 30 januari 1944 crashte in Kavel H33, Zuidermiddenweg, Tollebeek © Canon De Noordoostpolder

Hij ziet het ook als eerbetoon aan de slachtoffers. In april komt een boekje uit met gebundelde verhalen van de wrakken. Een toeristische kaart met de locaties van de 27 crashes is in de maak.

De verhalen staan op de website van Canon de Noordoostpolder, maar zijn geen onderdeel van de officiële canon van de gemeente, met zeven hoofdstukken en dertig vensters. ,,Daar hebben we het nog niet over gehad. Misschien moeten we nog eens kijken of dit een plek verdient. Dit is ook onderdeel van onze geschiedenis.”

De Stentor, 

Inge Blankvoort 13-02-25, 10:00

Emmeloord, 1 februari 2025 |

Stichting Canon De Noordoostpolder heeft het driejarige project voltooid om markeringspalen te plaatsen voor vliegtuigen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Noordoostpolder en Urk zijn neergestort of een noodlanding hebben gemaakt.

In 2022 nam de stichting, in opdracht van de gemeente Noordoostpolder, die taak over van Stichting Ongeland uit Dronten. Dit gebeurde na onenigheid over markeringslocaties met deskundige Teunis Schuurman. Schuurman heeft vele vliegtuigcrashes onderzocht in een gebied van 50 kilometer rondom zijn woonplaats Vollenhove, dus ook in Noordoostpolder en Urk. Jammer genoeg kan  hij het einde van het project niet meemaken: Schuurman overleed in januari 2023.

Egbert de Vos van de Stichting Canon De Noordoostpolder bij de plaatsing van de laatste markeringspaal.

Egbert de Vos van Stichting Canon De Noordoostpolder leidde het project. Daarbij zijn alle 27 markeringslocaties onderzocht. Waar nodig zijn van de al aanwezige 15 palen enkele op de juiste locatie geplaatst. Ook zijn er 12 palen bijgekomen. Op de palen zijn ornamenten in de vorm van een Lancaster-vliegtuig bevestigd met een frisse oranjerode kleur. Medewerkers van Wijkbeheer Noordoostpolder hebben bij alle fysieke werkzaamheden de noodzakelijke hulp verleend.

De palen zijn voorzien van een nieuw informatiebordje met de juiste logo’s en een QR-code. De code bevat het achterliggende verhaal van de crash of noodlanding. De laatste paal van het project is 30 januari op Urk geplaatst.

De Vos: “Dankzij het uitgebreide onderzoek van Teunis Schuurman konden wij dit project succesvol afronden. Zijn verzamelde data was onmisbaar.”

Ter gelegenheid van ‘80 jaar Vrijheid’ zal de stichting een boekje uitgeven met informatie over alle neergestorte vliegtuigen in de Noordoostpolder en Urk. In het boekje worden een zestal fietsroutes langs de markeringspalen opgenomen.

Emmeloord, 22 januari 2024 | 

Klaas Post en Jelle de Vries geven een lezing in FlevoMeer Bibliotheek Noordoostpolder

Bij het droogvallen van het IJsselmeer gaf de nieuwe polder zijn bodemschatten prijs. Maar wist je dat er in het IJsselmeer nog steeds schatten liggen te wachten om ontdekt te worden? Archeologen Klaas Post en Jelle de Vries van Stichting Erfgoed Urk, onderzoeken al jaren de bodem op Urk en omgeving. Over de vondsten die ze deden en de mogelijke ontdekkingen die ze nog gaan doen, komen ze vertellen in FlevoMeer Bibliotheek Noordoostpolder op donderdag 13 februari. De lezing ‘Schatten in de bodem’ begint om 19:30, met inloop vanaf 19:00.

 Historisch onderzoek

Klaas Post vertelt over de geschiedenis van het eiland Urk. Hij neemt ons mee terug naar de Karolingische tijd, en brengt ons vervolgens via de late middeleeuwen en de 16 en 17^e eeuw terug naar het heden. Deze bijzondere geschiedenis zal geschetst worden aan de hand van bodemvondsten die gedaan werden bij verbouwingen in het oude dorp van Urk, en die een ander aspect bieden op de geschiedenis van het Zuiderzee-eiland en haar omgeving.

Jelle de Vries zal komen vertellen over het onderwateronderzoek dat hij samen met zijn vrouw uitvoert op de Vormt in het IJsselmeer, vlak buiten de kust van Urk. Daarbij werd in eerste instantie gezocht naar de resten van een verloren gegaan kerkje dat ooit op een klein eilandje voor Urk heeft gestaan, maar in plaats van stenen ontdekten de twee houtresten. In de bodem van het IJsselmeer zijn nog sporen zichtbaar van een oud bos dat ooit in dit gebied gestaan moet hebben. Ook zal er op de avond een tipje van de sluier worden opgelicht over de locatie van het oude kerkje, dat ooit in de woeste golven verdween. De vondsten van het ‘Vormt-project’ bieden een andere blik op hoe het gebied van Urk en de Noordoostpolder er aan het begin van onze jaartelling eruit moet hebben gezien.

Over Klaas Post en Jelle de Vries

Klaas post is als mecenas betrokken bij wetenschappelijke expedities en bevlogen kenner op het gebied van paleontologie. Sinds 2000 is Post betrokken als honorair conservator en onderzoeker bij het Natuurhistorisch Museum Rotterdam, waar een groot deel van zijn verzameling fossiele zeezoogdieren in de collectie is opgenomen.
Samen met Jelle de Vries is hij betrokken bij Stichting Erfgoed Urk, die in 2019 samen is gegaan met Stichting Urker Uitgaven. Beide stichtingen hebben als doel de Urker cultuur en geschiedenis te bewaren en door te geven.

Historisch InformatiePunt

Deze lezing wordt georganiseerd in samenwerking met Cultuur Historisch Centrum Noordoostpolder, Stichting Canon De Noordoostpolder, Vrienden van Schokland en met steun vanuit gemeente Noordoostpolder. Deze samenwerking is erop gericht de geschiedenis van de Noordoostpolder onder de loep te nemen. Deze lezing staat gepland voor donderdagavond 21 november 2024 in FlevoMeer Bibliotheek Emmeloord. De toegang is gratis, maar om zeker te zijn van een plekje is het handig om een gratis kaartje te reserveren. Een kaartje reserveren kan via www.flevomeerbibliotheek.nl/activiteiten, maar ook aan de balie in de bibliotheek.

Door heel Nederland vind je ze: Oostenrijkse woningen. Ook in Emmeloord en de rest van de Noordoostpolder staan deze bijzondere woningen, die anders zijn dan woningen die gebouwd zijn in de polderarchitectuur. Wat maakt deze woningen zo bijzonder en komen ze eigenlijk wel uit Oostenrijk? Ontdek de geschiedenis van deze merkwaardige woningen tijdens de lezing ‘Oostenrijkse woningen in de Noordoostpolder’, op donderdag 12 september in de bibliotheek. De spreker van de avond is Terry van Dijk, auteur van het boek ‘een huis met 1000 gezichten’.

Houten woningen zijn bijzonder in Nederland en wie Oostenrijkse woningen passeert onthoudt dat al snel. Ze zijn daarom beeldbepalend in de zuidoosthoek van de Noordoostpolder. Maar dat is slechts een van de vele plekken waar ze staan. Van Den Helder tot Heerlen en van Assen tot Arkel kan je plukjes of enkelingen tegenkomen. In lokale verhalen komen allerlei verhaspelde verklaringen over de plaatsing van deze woningen voor. Waar staan ze precies? En wat is het echte verhaal over hoe het zo gelopen is? Terry van Dijk en zijn dochter Sophie besloten archiefmateriaal te verzamelen en alle woningen die ze konden traceren te fotograferen. Dat leverde een reeks op van meer dan 600 van de 800 woningen die door heel Nederland gebouwd werden, waarvan 100 in de Noordoostpolder. Niet eerder werd de totale landelijke ontstaansgeschiedenis van dit bijzondere fenomeen in een publicatie in beeld gebracht.

Over Terry van Dijk

Terry van Dijk (1975) is professor ruimtelijk ontwerpen en planologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij onderzoekt en doceert over hoe ontwerpen en ontwerpers helpen bepalen wat een stad of een landschap nodig heeft. Hij gaf les in China, Indonesië en Brazilië en werd in Groningen uitgeroepen tot Docent van het Jaar. Meerdere academische boeken en vele artikelen verschenen van zijn hand, onder andere over het ontwerpproces van de IJsselmeerpolders. Daarnaast is hij vooral ook trotse bewoner van de Noordoostpolder.

Historisch InformatiePunt

Deze lezing wordt georganiseerd in samenwerking met Cultuur Historisch Centrum Noordoostpolder, Stichting Canon De Noordoostpolder, Vrienden van Schokland en met steun vanuit gemeente Noordoostpolder. Deze samenwerking is erop gericht de geschiedenis van de Noordoostpolder onder de loep te nemen. Deze lezing staat gepland voor donderdagavond 12 september in FlevoMeer Bibliotheek in Emmeloord.

De toegang is gratis. Vanaf 19:30 uur start de avond met een kopje koffie of thee, de lezing begint om 20:00. Om zeker te zijn een plekje is het handig om je gratis kaartje vooraf te reserveren, dat kan via www.flevomeerbibliotheek.nl/activiteiten , maar zeker ook aan de balie in de bibliotheek.

Type Oostenrijkse Woning

Oostenrijkse Woning

Artikel  bron: De Noordoostpolder

Emmeloord, 13 mei 2024 | Er is vandaag een forse stap gezet in het voltooien van het dossier ‘Vliegtuigcrashes/-
noodlandingen in de Noordoostpolder in WO-II’. De gemeente heeft in samenwerking met
Canon De Noordoostpolder op 9 locaties in Noordoostpolder markeringspalen voor deze
crashes en noodlandingen geplaatst.

De locaties liggen in de bermen van de Havenweg, de Redeweg, de Zwartemeerweg (2
stuks), de Mammouthweg, de Kleiweg (foto), de Oudeweg, de Hopweg en het Ruttensepad.
De komende weken worden de palen nog van de bekende vliegtuigornamenten in de vorm
van een Lancaster-bommenwerper voorzien. De vliegtuigen wijzen dan in de richting van de
crash of de noodlanding. Bordjes met daarop informatie over de crashes/noodlandingen zijn
in bestelling. Zodra die er zijn worden de bordjes aan de desbetreffende markeringspalen
bevestigd.

In Noordoostpolder stonden tot nu toe 15 markeringspalen. Uit nieuw onderzoek bleken er
echter nog 12 locaties te zijn met ‘recht’ op een paal. Twee van deze locaties liggen aan
wegen in eigendom van provincie Flevoland en een ligt op grondgebied van de gemeente
Urk. Met het vandaag plaatsen van de 9 palen (op grond in eigendom van gemeente
Noordoostpolder) staan nog 3 locaties ‘open’. Van provincie Flevoland en gemeente Urk is
nog geen toestemming voor het plaatsen van markeringspalen verkregen, maar daar wordt
aan gewerkt.

.

Plaatsing eerste Crashpaal Kleiweg Noordoostpolder

(c) 2024 Bron foto: Henk Huisman (Marknesse Woord en Beeld)

Crashpaal aan de Redeweg

2024 Crashpaal aan de Redeweg

Sprekers te gast in FlevoMeer Bibliotheek Noordoostpolder

Lezing Harrie Scholtmeijer en Albert Bartels ‘spreek je moeders taal’  

Donderdagavond 7 maart verzorgen Harrie Scholtmeijer en Albert Bartels de lezing ‘spreek in je moeders taal’ in FlevoMeer Bibliotheek Noordoostpolder. Hoe kan het dat de polderpioniers hun streektalen meenamen naar het nieuwe land, maar die binnen één generatie verdwenen zijn? Welke streektalen zijn er in de omgeving te vinden? Tijdens de avond wordt er antwoord gegeven op die vragen, maar er zal ook aandacht worden besteed aan de geschiedenis en ontwikkeling van het dialect.

Lees meer...